มอร์ฟีน (Morphine)

มอร์ฟีน (Morphine)

        มอร์ฟีนเป็น alkaloid ได้จากยางสีขาวขุ่นของผลฝิ่น
        เมื่อนำยางนี้มาตากให้แห้ง สีจะค่อยๆ เปลี่ยนเป็นสีน้ำตาล มีลักษณะข้นเหนียว ถ้าทำให้แห้งต่อไปจะกลายเป็นผง 25% ตามน้ำหนัก มีฤทธิ์กดประสาทส่วนกลางแรงว่าฝิ่น ประมาณ 8-10 เท่า จัดเป็นยาเสพติดให้โทษในประเภท 2 ตามพระราชบัญญัติยาเสพติดให้โทษ พ.ศ.2522 ผู้ประกอบวิชาชีพเวชกรรม (แพทย์) มีสิทธ์ครอบครองได้โดยต้องขออนุญาตที่กองควบคุมวัตถุเสพติด สำนักงานคณะกรรมการอาหารและยา
        มอร์ฟีน สามารถสังเคราะห์ได้แต่กรรมวิธีจะยากกว่าสกัดจากธรรมชาติ ถ้ามีการเปลี่ยนแปลงสูตรโครงสร้างเพียงเล็กน้อยจะได้สารตัวอื่น ซึ่งมีคุณสมบัติแตกต่างกันไป เช่นเปลี่ยน hydroxy group ที่ตำแหน่ง 3 เป็น methoxy group จะได้ โคเดอีน ซึ่งนอกจากมีฤทธิ์ระงับปวดแล้วยังมีฤทธิ์ระงับไอได้ดีอีกด้วย และถ้าเปลี่ยน hydroxy group ที่ตำแหน่ง 3 และที่ตำแหน่ง 6 เป็น acetyl group จะได้ เฮโรอีน ซึ่งจัดเป็นยาเสพติดที่ร้ายแรงกว่า มอร์ฟีน
        การให้โดยการฉีดจะได้ผลดีกว่าการรับประทาน โดยออกฤทธิ์ระงับปวด ทำให้ง่วงซึม อารมณ์เปลี่ยนแปลง สมองไม่ปลอดโปร่ง เมื่อให้มอร์ฟีน ในขนาดรักษาแก่ผู้ป่วยที่มีความเจ็บปวดจะทำให้ความเจ็บปวดหายไปหรือลดน้อยลง และในผู้ป่วยบางรายอาจเกิดอาการคลิบเคลิ้มเป็นสุข ฤทธิ์ต่อระบบประสาทส่วนกลางอย่างอื่น ได้แก่ คลื่นไส้ อาเจียน ซึมเซา เชื่องช้า ไม่มีสมาธิ ผู้ที่ได้รับยาเกินขนาด จะมีอาการง่วงซึมมาก รูม่านตาหรี่ การหายใจถูกกด โคม่า
        มอร์ฟีนถูกดูดซึมได้ดีที่ระบบทางเดินอาหาร จากใต้ผิวหนัง และกล้ามเนื้อ ไม่สะสมในร่างกาย ยาที่ให้ไปจะถูกขับออกจากร่างกายประมาณ 90% ภายใน 24 ชั่วโมง
        อาการการติดยาเกิดจากการได้รับยาซ้ำๆ กัน มีทั้งอาการพึ่งยาทางจิตใจเนื่องจากฤทธิ์ของยาและเพื่อความพึงพอใจของผู้เสพ และอาการพึ่งยาทางร่างกายซึ่งจำเป็นต้องได้รับยาเพื่อให้ร่างกายอยู่ในภาวะปกติ และมีอาการถอนยาเมื่อขาดยา การติดยาเกิดขึ้นเร็วหรือช้าขึ้นอยู่กับขนาดยาที่ได้รับ ถ้าได้รับยาในขนาดสูงหรือได้รับยาติดต่อกันนานมากเท่าไหร่ ก็จะทำให้เกิดอาการติดยาได้เร็วมากขึ้นเท่านั้น และอาการถอนยาจะรุนแรงตามไปด้วย
        อาการถอนยาเป็นลักษณะเฉพาะของยาประเภทมอร์ฟีน จะมีอาการเกิดขึ้นภายใน 2-3 ชั่วโมง หลังจากได้รับยาขนาดสุดท้าย อาการสูงสุดภายใน 12 ชั่วโมง หลังจากนั้นจะสงบลงภายใน 1 สัปดาห์ อาการถอนยาที่เกิดขึ้นได้แก่ หาวนอน น้ำตาไหล เหงื่อออก ม่านตาขยาย ตัวสั่น นอนไม่หลับ กระวนกระวาย ตะคริว
        ปัจจุบันมอร์ฟีนยังใช้ประโยชน์ได้ดีในการระงับปวด โดยเฉพาะคนไข้โรคมะเร็งซึ่งมีอาการขั้นสุดท้าย